Grote opkomst VHCP workshop (bijna-)incidenten

Op 1 juni organiseerde het VHCP de jaarlijkse workshop (bijna-)incidenten in Houten. Met meer dan 20 deelnemers was het een leerzame en gezellige ochtend. Ter voorbereiding op de workshop is aan alle leden gevraagd om anoniem een tweetal incidenten of bijna-incidenten op te sturen. Deze voorbeelden werden op interactieve wijze besproken. Hierdoor konden de leden waardevolle inzichten verwerven en de lessen meenemen bij de ontwikkeling van hun eigen veiligheidsprotocollen.

Naar aanleiding van de workshop spraken we met Leon Smolders, QEHS-manager bij het VHCP-bedrijf IMPERIAL Logistics International B.V. & Co. KG met meerdere vestigingen in Nederland waaronder Eindhoven, Roosendaal en Rotterdam.

Onbewust menselijk handelen

Vanuit zijn ervaringen bij Imperial belicht Smolders een belangrijk onderdeel van veiligheid: onbewust menselijk handelen. Hij legt uit hoe mensen, wanneer ze iets leren, in eerste instantie hun voorste gedeelte van hun brein gebruiken. Daar worden onder andere nieuwe vaardigheden aangeleerd. Mensen handelen dan bewuster en vaak voorzichtiger. Wanneer mensen gedurende langere tijd dezelfde aangeleerde handelingen verrichten, wordt dit steeds meer gedaan vanuit een ander gedeelte van ons brein. Er ontstaan automatismen en handelingen worden uitgevoerd met een verminderd bewustzijn ten opzichte van de realiteit.

Vanuit die achterste hersengebieden kunnen veiligheidsproblemen optreden. “Dan zie je dingen minder goed, omdat je hersenen een aangeleerd beeld naar je bewustzijn stuurt,” aldus Smolders. “Stel, je rijdt al jaren over hetzelfde kruispunt waar je iedere dag weer goed kijkt of er geen verkeer aan komt rijden: als er dan ineens een fietser opduikt, kan het zijn dat je hersenen die niet gesignaleerd hebben ondanks het feit dat je denkt goed gekeken te hebben.” Zo kan een ongeluk ontstaan, zonder dat de betrokkene zich van kwaad bewust is of daar zelf iets aan kan doen. Onze hersenen proberen ons namelijk zoveel mogelijk op de “automatische piloot” te laten doen.

Goede training en een veilige cultuur

Eenmaal veel gevormde verbindingen in de hersenen worden beschermd door een soort “isolatielaagje”, waardoor deze verbindingen intact blijven en signalen makkelijker verwerkt worden. Zorgt dit mechanisme er dan voor dat ongevallen door onbewust menselijk handelen onvermijdelijk zijn? Volgens Smolders niet: door medewerkers sterke automatismen aan te leren, kan een hoop ellende voorkomen worden. Goed aangeleerde automatismen kan ongevallen voorkomen.

Daarnaast is aandacht voor preventie belangrijk, vertelt Smolders. Preventie vindt niet alleen plaats door medewerkers bewust te houden van gevaren en door veiligheidstrainingen vaak te herhalen. Een veilige cultuur is ook uitermate van belang. “Mensen hebben de neiging om in vecht- of vluchtmodus te gaan bij problemen. Straf je iemand dus af bij iedere fout, is de kans groter dat een conflict ontstaat waarbij de medewerker zijn fout ontkent of een ander de schuld geeft. Of erger: medewerkers durven onveilige situaties niet meer te melden, omdat ze bang zijn voor consequenties.” Daarom is het volgens Smolders beter om vertrouwen te tonen aan medewerkers en zeer voorzichtig te zijn met straffen bij ongevallen, ook wanneer de medewerker zelf een stukje schuld bij het ongeval had. Beter is het om medewerkers te laten leren van hun (en elkaars) fouten. Op deze manier kan een veilige werksfeer bewaakt worden waarbij openheid en eerlijkheid centraal staat. “Medewerkers vinden een ongeval natuurlijk zelf al vervelend of beschamend genoeg.”

“Nooit als politieagent optreden”

Omdat cultuur zo’n essentieel onderdeel is, treedt Smolders zelf ook nooit “als politieagent op”. Hij vindt het belangrijk om een goede connectie te hebben met de werkvloer zodat veiligheidsthema’s gemakkelijker besproken kunnen worden.

Meer aandacht voor bijna-ongevallen

Smolders beaamt dat de VHCP-workshop een leerzaam karakter heeft en dat het goed is dat bedrijven van elkaar leren. Daarom doet hij de oproep aan alle VHCP-bedrijven om volgend jaar deel te nemen aan de workshop. Belangrijk hierbij is ook dat alle bedrijven voorbeelden aanleveren, het liefst voorbeelden die nog niet eerder bij een workshop zijn besproken. Zo kunnen we van elkaar blijven leren. Daarnaast is het belangrijk om met elkaar na te denken over hoe we toe kunnen naar het melden van bijna-ongevallen. Wanneer medewerkers zich veilig genoeg voelen om onveilige situaties te melden voordat een incident plaatsvindt, kunnen we een wereld winnen. Ook wanneer een incident niet leidt tot een ongeval is het goed als medewerkers dit melden. Zo blijft het bewustzijn actief en behoudt onze branche haar veiligheid.

• Incidenten kunnen door leden aan het VHCP gemeld worden via dit formulier: VHCP - Vermelden LTI.
• De gemelde incidenten worden meegenomen in het jaarverslag Responsible Care
• Daarnaast worden gemelde incidenten (anoniem) gebruikt als voorbeeld tijdens de workshop (bijna-)incidenten