Half miljard naar milieucontrole bedrijven, maar wat gebeurt er met dat geld?

De Nederlandse omgevingsdiensten hebben in 2020 bijna driehonderd keer een boete opgelegd. Ook hebben de diensten, die controleren of bedrijven in Nederland aan de milieuregels voldoen, ruim tweeduizend keer gedreigd met een dwangsom als een situatie niet snel zou verbeteren.

Dit blijkt uit onderzoek in opdracht van Infrastructuur en Waterstaat. Het ministerie heeft voor het eerst in kaart gebracht hoe vaak de omgevingsdiensten boetes opleggen.

De demissionair staatssecretaris van het departement, Steven van Weyenberg (D66) heeft het onderzoek laten uitvoeren na forse kritiek op het functioneren van omgevingsdiensten. Zo bleek uit onderzoek van de Algemene Rekenkamer dat hun administratie vaak slecht is, en dat een landelijk beeld ontbrak van wat ze precies doen. Zulk inzicht is volgens de Rekenkamer cruciaal; toezichthouders en bestuurders kunnen zo zien in welke regio’s de problemen het grootst zijn, of er verschillen zijn in werkwijze van omgevingsdiensten, en welke sancties wel en niet werken.

Administratieproblemen

Het onderzoek is uitgevoerd door adviesbureau TwynstraGudde. Dat heeft alle data opgevraagd bij de 29 omgevingsdiensten die in Nederland samen 350.000 bedrijven moeten controleren. Het zocht ook uit met welk budget de organisaties werken: daaruit blijkt dat er jaarlijks in totaal zo’n 570 miljoen euro door lokale overheden wordt uitgegeven aan toezicht op bedrijven.

Uit het onderzoek wordt voor het eerst duidelijk waar de administratieproblemen het grootst zijn. Zo blijkt nu dat de omgevingsdienst Drenthe zowel het aantal inspecties als de opgelegde boetes niet heeft bijgehouden. De omgevingsdienst Arnhem kon niet melden hoeveel keer een last onder dwangsom is opgelegd. Ook van Zuidoost-Brabant, Utrecht, Flevoland & Gooi- en Vechtstreek, Noord-Holland Noord en Achterhoek is niet bekend hoeveel inspecties ze vorig jaar deden.

Toezicht hervormen

Het onderzoek vormt het eerste deel van een plan van Van Weyenberg om het toezicht op bedrijven te hervormen. Begin dit jaar uitte ook een commissie onder leiding van Jozias van Aartsen al kritiek op de omgevingsdiensten: ze zouden niet onafhankelijk genoeg zijn en te weinig capaciteit hebben. Van Weyenberg wil uitzoeken wat de diensten minimaal aan personeel nodig hebben om goed toezicht te kunnen houden.

Deze woensdag verschijnt ook een onderzoek van de Vrije Universiteit naar het toezicht op de veiligheid bij vierhonderd grote chemische fabrieken in Nederland. Dit onderzoek, dat zich vooral richt op de werkwijze van de Inspectie SZW, concludeert dat veiligheidsregels vaak breed interpretabel zijn, en dat het door beperkte inspectiecapaciteit en de grote omvang van fabrieken vaak lastig is gevaarlijke overtredingen vast te stellen. Ook de onderzoekers van de VU wijzen erop dat inspectiediensten voldoende capaciteit moeten hebben om hun taak goed te kunnen uitvoeren.