Mbo’er loopt vaak lang en onbetaald stage

Nederlandse mbo’ers betreden de arbeidsmarkt vaak met veel meer werkervaring dan hun leeftijdsgenoten in andere landen. Dat blijkt uit recent onderzoek van de Oeso, een samenwerkingsverband van 38 ontwikkelde landen.

Nederland kent in vergelijking met de andere landen ‘een sterke traditie van stages’, schrijven de onderzoekers. En dat blijkt ook uit de cijfers: liefst 69 procent van de Nederlandse mbo’ers loopt tenminste zeven maanden stage in zijn of haar onderwijscarrière. In de andere Oeso-landen is dat gemiddeld slechts 28 procent.

Lange stages relatief vaak onbetaald

Maar dat doen ze wel relatief vaak onbetaald. Kijk je nogmaals naar deze lange stageperiodes, dan heeft grofweg een op de zes Nederlandse mbo-studenten (16 procent) daarvoor geen enkele financiële vergoeding gekregen. Daarmee is Nederland samen met Finland het slechtste jongetje van de klas.

Het komt niet als een verrassing, zegt Miray Özügüzel van Jobmbo, de belangenorganisatie voor mbo-studenten. “We hebben niet de precieze cijfers van alle mbo’ers, maar we weten wel dat een grote groep studenten weinig tot niets betaald krijgt. Een substantiële stagevergoeding is bij ons de uitzondering, niet de regel.”

Het leidt regelmatig tot ‘ongemakkelijke situaties’, zegt Özügüzel. Mbo-studenten doen soms precies hetzelfde werk als vaste werknemers, met als enige verschil dat ze daar dus niet voor worden betaald. Dat leidt tot financiële problemen omdat het nauwelijks mogelijk is om daarnaast een bijbaan te doen. “En het vervelende is: je moet wel. Zonder stage geen diploma.”

‘Pure uitbuiting’ bij vliegtuigmaatschappij

Transavia werd in juni nog op de vingers getikt om precies deze reden. De vliegtuigmaatschappij kreeg een boete van de Arbeidsinspectie omdat ze zestig mbo-stagiairs inzette als volwaardig cabinepersoneel, maar dan zonder salaris. Dat mag niet, oordeelde de inspectie, want er was sprake van een arbeidsrelatie.

Agnes Jongerius verwoordt het wat minder diplomatiek. “Het is pure uitbuiting”, zegt de Europarlementariër namens de PvdA. Ze loodste in mei een initiatiefwet door het Europees Parlement waarmee ze onbetaalde stages wil verbieden, en wacht momenteel op een wetsvoorstel van de Europese Commissie om dat initiatief te bekrachtigen.

“Een stage is een belangrijke opstap naar de arbeidsmarkt”, zegt ze. “Dat gun ik alle jonge mensen. Maar dat kan alleen als zij ook in hun stagetijd in hun levensonderhoud kunnen voorzien. Anders wordt het iets voor kinderen van ouders met diepe zakken.”

Stagevergoeding blijft moreel appel

De overheid, vakbonden en jongerenorganisaties proberen het tij te keren, maar stuiten daarbij op weerstand van werkgevers. Juist vanwege de Nederlandse ‘stagetraditie’ zijn mbo-studenten sterk afhankelijk van de leerwerkbedrijven. De angst bestaat dat vooral mkb-bedrijven zich terugtrekken als zij hogere kosten maken aan hun stagiairs.

In februari werden de partijen het wel eens dat stagebedrijven voortaan een ‘passende vergoeding’ zullen geven aan hun stagiairs. Daarbij werd echter niet gespecificeerd wat men daaronder verstaat, behalve dat de student bijvoorbeeld reiskosten kan declareren.

Demissionair minister Robbert Dijkgraaf (onderwijs) herhaalde deze zomer dat het ‘onacceptabel en niet uit te leggen’ is als bedrijven niet tenminste enkele honderden euro’s per maand aan vergoeding geven. Maar voorlopig blijft zo’n stagevergoeding eerder een moreel appel dan een harde afspraak.

‘Het wordt zo niet aantrekkelijk gemaakt om een mbo-opleiding te volgen’

Vanaf zijn stageplek in Pernis kijkt mbo-student Pepijn de Vos (21) uit over het havengebied. Een fantastisch uitzicht voor iemand die gek is op water. Niks te klagen, zou je zeggen. Behalve die stagevergoeding dan.

De Vos zit in het laatste jaar van zijn versnelde mbo-opleiding tot specialist internationale havenlogistiek aan het STC, de opleider in en om de haven in Rotterdam. De zee, de scheepvaart: hij vindt het prachtig. “In mijn vrije tijd zeil ik graag bij een zeilclub in Friesland.”

Zijn stageplek bij een logistiek bedrijf heeft alles met zeevracht en vervoer te maken. Zelf zit hij vooral achter het bureau. “Ik doe de ladingadministratie, maak formulieren en transportopdrachten in orde en stel offertes op.” Hij moet in totaal 920 uur werken voor zijn stage, dat is ongeveer zes maanden. Het is zijn eerste lange stage tijdens zijn opleiding, waarbij hij fulltime aan het werk is.

Zijn werkzaamheden doen volgens De Vos niet onder voor die van zijn collega’s. Het grote verschil: zij krijgen er uiteraard voor betaald, terwijl De Vos een stagevergoeding krijgt van 250 euro per maand. “Niet veel, al weet ik dat er veel mbo’ers zijn die helemaal niks krijgen. Een hbo’er die ongeveer hetzelfde werk doet, krijgt al gauw 900 euro per maand. Dat vind ik niet eerlijk. Het wordt op deze manier niet aantrekkelijk gemaakt om een mbo-opleiding te volgen, terwijl mbo’ers keihard nodig zijn om al het werk te doen.”

Hoewel De Vos baalt van de lage vergoeding, ziet hij zijn stage tegelijkertijd als een investering in zichzelf. “Je hoopt dat je hierdoor een mooie baan kunt krijgen.” Zelf heeft hij niet de ambitie om bij zijn stagebedrijf te blijven als hij klaar is met zijn opleiding. “Ik denk erover om de hbo-opleiding maritieme techniek te gaan volgen.”

De Vos is blij dat hij nog thuis bij zijn ouders in Kralingen woont. “Anders is het gewoon niet te doen. Als mbo-student krijg je 90 euro per maand studiefinanciering. Van de stagevergoeding kan ik niet leven, dus ik heb ook nog een bijbaantje van 10 uur in de week bij een apotheek. Op kamers of een eigen plek is te duur, dat zit er voorlopig echt niet in.”

Lees ook:

Mbo-student loopt studiebeurs mis door gebrekkige kennis bij ouders

Ouders van mbo-studenten weten vaak niet dat de regels voor studiefinanciering flink zijn versoepeld. Ze missen daardoor hun beurs.