Wiersma vindt Utrechtse overtreding van participatiewet onacceptabel: ‘Werkloze jongeren hebben nu juist wind mee’

De gemeente Utrecht maakte vrijdagochtend bekend de strengere bijstandsregels voor jongeren niet langer te handhaven. In de gemeente vervalt de verplichte zoektijd van vier weken waarin jongeren geen beroep kunnen doen op werkbemiddeling of een uitkering. Daarnaast mogen ze, net als 27-plussers, beperkt bijverdienen naast de bijstand. Daarmee overtreedt Utrecht de participatiewet. ‘Onacceptabel’, vindt de demissionair staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.

‘Juist nu hebben jongeren die nog zonder werk zitten de wind mee’, stelt Wiersma (VVD). ‘Het lijkt me dat je er als gemeente dan alles aan wil doen om mensen aan het werk te krijgen, in plaats van in de bijstand thuis op de bank.’ Hij noemt bijverdienen naast een uitkering, wat in Utrecht mag gedurende een halfjaar tot 221 euro per maand, bovendien oneerlijk ten opzichte van jongeren die wél aan de slag gaan.

Kwetsbare jongeren

Volgens de Utrechtse wethouder Werk en inkomen Linda Voortman (GroenLinks) is de aanname dat jongeren die bijstand aanvragen zelf in staat zijn een baan te vinden onjuist. ‘De meeste jongeren die bij ons aankloppen, zijn niet zelfredzaam. Het zijn vaak kwetsbare mensen met financiële of psychische problemen.’ Wie wel aan het werk kan, wil de gemeente direct aan het werk helpen. ‘Daar is geen twijfel over.’ Maar om te voorkomen dat die kwetsbare groep verder in de problemen raakt, wil Voortman hen direct kunnen ondersteunen.

Nederland telt zo’n 400 duizend bijstandsgerechtigden, onder wie 37 duizend jongeren. Volgens de staatssecretaris is het voor gemeenten al goed mogelijk om maatwerk te leveren aan jongeren die kwetsbaar zijn. In die gevallen kan worden afgezien van de verplichte zoektermijn.

Maar de gemeente Utrecht stelt dat die kwetsbaarheid niet altijd zichtbaar is in de online-aanvraag die bijstandsontvangers moeten indienen. ‘Jongeren leggen niet direct al hun problemen op tafel in zo’n digitaal aanvraagformulier.’ Nu verdwijnt tijdens de zoekperiode tweederde van de aanvragers uit beeld.

Wijziging participatiewet

Utrecht hoopt met zijn beleid en de monitoring daarvan vooruit te lopen op een wijziging van de participatiewet. De invoering van die wet in 2015 moest ertoe leiden dat zoveel mogelijk bijstandsgerechtigden en arbeidsgehandicapten naar werk werden begeleid, maar leidt onder de gemeenten die hiervoor verantwoordelijk zijn gemaakt al langer tot frustratie. Volgens de Vereniging van Nederlandse Gemeenten zou het een ‘uitkeringswet’ zijn die niet effectief en menselijk is.

Begin dit jaar toonde ook een Kamermeerderheid zich voorstander van een minder hardvochtig bijstandsbeleid. Naar aanleiding van de ‘boodschappenaffaire’ in Wijdemeren, waar een bijstandsgerechtigde vrouw 7.000 euro moest terugbetalen omdat zij wekelijks een tas boodschappen van haar moeder kreeg, waren er voorstellen om de participatiewet te wijzigen. Maar de echte knopen, zo werd besloten, moesten in de formatie worden doorgehakt. Meerdere gemeenten hadden daar het geduld niet voor. Ze begonnen de afgelopen maanden zelf al de randen van de wet op te zoeken.

Wat de sancties zijn voor Utrecht nu de stad over die randen is gegaan, is nog niet duidelijk. Volgens een woordvoerder is het ministerie hierover in beraad.